Bölüm Başlıkları
- Kültür Varlığı / Kültürel Miras
- Taşınmaz Kültür Varlığı
- Doğal Varlık / Tabiat Varlığı / Doğal Miras
- Taşınmaz Tabiat Varlığı
- Taşınır Tabiat Varlığı
- Korunması Gerekli Taşınır Kültür ve Tabiat Varlığı
- Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlığı
- Anıt Eser / Anıt
- Sit
- Kültürel Peyzaj
- Kültür Rotası / Miras Rotası
- Endüstri Mirası
- Sualtı Kültür Mirası
- Kırsal sit / Kırsal miras / Kırsal peyzaj
- Mimari Miras
- Geleneksel Mimari Miras
- Modern Mimari Miras
- Arkeolojik Miras
- Arkeolojik Eser
- Etütlük Eser
- Define
- Somut Olmayan Kültürel Miras
- Etnografik Nitelikli Kültür Varlığı
- Tescile Tabi Etnografik Eser
- Güzel Sanat Eserleri
Kültür varlığı / Kültürel miras:
“Tarih öncesi ve tarihi devirlere ait bilim, kültür, din ve güzel sanatlarla ilgili bulunan veya tarih öncesi ya da tarihi devirlerde sosyal yaşama konu olmuş bilimsel ve kültürel açıdan özgün değer taşıyan yer üstünde, yer altında veya su altındaki bütün taşınır ve taşınmaz varlıklar”
2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu – Madde 3
Alan Yönetimi ile Anıt Eser Kurulunun Kuruluş ve Görevleri ile Yönetim Alanlarının Belirlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik – Madde 4
Kültür Varlıkları İhale Yönetmeliği – Madde 4
“Anıtlar: Tarih, sanat veya bilim açısından istisnaî evrensel değerdeki mimari eserler, heykel ve resim alanındaki şaheserler, arkeolojik nitelikte eleman veya yapılar, kitabeler, mağaralar ve eleman birleşimleri.
Yapı toplulukları: Mimarileri, uyumlulukları veya arazi üzerindeki yerleri nedeniyle tarih, sanat veya bilim açısından istisnaî evrensel değere sahip ayrı veya birleşik yapı toplulukları.
Sitler: Tarihsel, estetik, etnolojik veya antropolojik bakımlardan istisnaî evrensel değeri olan insan ürünü eserler veya doğa ve insanın ortak eserleri ve arkeolojik sitleri kapsayan alanlar”
Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunması Sözleşmesi – Madde 1
“a) Dinî veya lâik, mimari, tarihi anıtlarla sanat anıtları, arkeolojik değerlerdeki yerler, bütünü itibariyle tarihi veya artistik bir alâka arz eden yapı toplulukları, sanat eserleri, el yazmaları, kitap ve başkaca tarihi, artistik veya arkeolojik değer taşıyan eşya, keza yukarıda bildirilen servetlerden mürekkep bilim koleksiyonlarıyla, önemli kitap, arşiv röprodüksiyon koleksiyonları ve emsali gibi milletlerin kültür muameleklerinde büyük önemde yeri olan menkul ve gayrimenkul varlıklar,
b) Gerçek ve başlıca görevi (a) fıkrasında zikredilen menkûl kültür varlıklarını koruma veya teşhirden ibaret olan müze, büyük kitaplık, arşiv deposu gibi binalarla (a) fıkrasında açıklanan menkul kültür varlıklarının silâhlı bir çatışma halinde korunmasına mahsus sığınaklar,
c) (a) (b) fıkralarında tarif edilen kültür varlıklarını büyükçe sayıda içine alan ve “anıt merkezleri” denilen merkezler.”
Silahlı Çatışma Halinde Kültür Varlıklarının Korunmasına Dair Sözleşme – Madde 1
“Dinsel nitelikte olsun olmasın, her Devlet tarafından arkeoloji, tarih öncesi, tarih, sanat veya bilim için önemli olarak gösterilen ve aşağıdaki kategorilere giren değerler kültür varlığı sayılırlar:
a) Az bulunur zooloji, botanik, mineroloji ve anatomi örnekleri ile koleksiyonlar, paleontoloji bakımından değer taşıyan nesneler;
b)Bilim ve teknik tarihi ile askeri ve sosyal tarihi kapsayan tarihe, ulusların idare adamlarının, bilginlerinin, düşünür ve sanatçılarının hayatlarına ve önemli olaylara değin varlıklar;
c) Kanuna uygun veya aykırı olarak yapılan kazı ve arkeolojik bulgu ürünleri,
d) Tarih ve sanat değeri taşıyan anıtlar ile arkeolojik sitelerden artakalmış kırık, dağınık parçalar,
e) Yüz yıldan daha eskiye ait sikke, hakkedilmiş mühür, kitabe ve benzeri şeyler,
f) Etnolojik gereçler,
g) Sanat değeri bulunan aşağıda gösterilmiş varlıklar:
- Her türlü satıh üzerine, her türlü malzeme ile ve elle yapılmış tablolar, resimler, desenler (elle süslenmiş imalat ürünleri ile sanayie değin desenler bunların dışındadır);
- Her türlü malzemeden yapılmış orijinal heykeller, heykelcilik sanatına değin ürünler;
- Orijinal gravürler, baskılar ve taş basmalar;
- Her türlü malzemeden meydana getirilmiş sanat değeri bulunan montajlar ve asamblajlar;
h) Az bulunur el yazmaları, 1500 yıllarından önce yapılmış baskılar, tarih, edebiyat ve bilim yönünden özel önem taşıyan eski kitaplar, yayınlar, belgeler (tek veya koleksiyon halinde),
i) Posta ve damga pulları ile benzeri pullar (tek veya koleksiyon halinde),
j) Arşivler (plak, fotoğraf ve sinema arşivleri dahil),
k) Yüz yılı aşkın döşeme eşyaları ve eski müzik aletleri.”
Kültür Varlıklarının Kanunsuz İthal, İhraç ve Mülkiyet Transferinin Önlenmesi ve Yasaklanması için Alınacak Tedbirlerle İlgili Sözleşme – Madde 1
“Kültürel miras, tarihi veya yapılı çevreyi oluşturan ve miras değeri olan anıtları, bina gruplarını ve yerleri ifade eder.”
ICOMOS Anıtların, Yapı Gruplarının ve Sitlerin Tescil Prensipleri
“Geçmişten bugüne ulaşmış, insanların sahiplik bağı içinde olmaksızın sürekli değişim halinde olan değerlerinin, inançlarının, bilgilerinin ve geleneklerinin bir yansıması olarak betimlenen somut ve somut olmayan tüm varlıklardır. Kültürel miras, insanlar ve mekânlar arasında zaman içinde meydana gelen etkileşimden kaynaklanan çevrenin tüm özelliklerini içerir.”
ICOMOS Türkiye Mimari Mirası Koruma Bildirgesi
Didim Apollo Tapınağı
Angkor Vat Tapınağı, Kamboçya
Taşınmaz Kültür Varlığı:
“Tarih öncesi ve tarihi devirlere ait bilim, kültür, din ve güzel sanatlarla ilgili bulunan veya tarih öncesi ya da tarihi devirlerde sosyal yaşama konu olmuş bilimsel ve kültürel açıdan özgün değer taşıyan yer üstünde, yer altında veya su altındaki bütün taşınmaz varlıklar”
Koruma, Uygulama ve Denetim Büroları, Proje Büroları İle Eğitim Birimlerinin Kuruluş, İzin, Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik – Madde 4
Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlıklarının Yapı Esasları ve Denetimine Dair Yönetmelik – Madde 4
“Tarih öncesi ve tarihi devirlere ait bilim, kültür, din ve güzel sanatlarla ilgili bulunan yer üstünde, yer altında veya su altındaki korunması gerekli taşınmaz varlıklar”
Sit Alanlarında Kalan Taşınmazların Hazine Taşınmazları ile Değiştirilmesi Hakkında Yönetmelik – Madde 3
“Tarih öncesi ve tarihi devirlere ait bilim, kültür, din ve güzel sanatlarla ilgili bulunan, o eseri meydana getiren toplumun toplumsal, kültürel, ekonomik, siyasal, bilimsel ya da estetik niteliklerinin belgesi olan yer üstünde, yer altında veya su altındaki korunması gerekli taşınmaz varlıklar”
Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlıklarının ve Sitlerin Tespit ve Tescili Hakkında Yönetmelik – Madde 3
2863 Sayılı Kanunun 13 ve 14 üncü Maddeleri Gereğince Yürütülen İşlemlere İlişkin Yönerge – Madde 4
Moai, Paskalya Adası
Doğal Varlık / Tabiat Varlığı / Doğal Miras:
“Bütün bitki, hayvan, mikroorganizmalar ile bunların yaşama ortamlarıdır”
2872 Sayılı Çevre Kanunu – Madde 2
“Jeolojik devirlerle, tarih öncesi ve tarihi devirlere ait olup ender bulunmaları veya özellikleri ve güzellikleri bakımından korunması gerekli, yer üstünde, yer altında veya su altında bulunan değerlerdir.”
2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu – Madde 3
“Jeolojik devirlere ait olup, ender bulunmaları nedeniyle olağanüstü özelliklere sahip yer üstünde, yeraltında veya su altında bulunan korunması gerekli alanları”
Korunan Alanların Tespit, Tescil ve Onayına İlişkin Usul ve Esaslara Dair Yönetmelik – Madde 4
Korunan Alanlarda Yapılacak Planlara Dair Yönetmelik – Madde 3
“Estetik veya bilimsel açıdan istisnaî evrensel değeri olan, fiziksel ve biyolojik oluşumlardan veya bu tür oluşum topluluklarından müteşekkil doğal anıtlar,
Bilim veya muhafaza açısından istisnaî evrensel değeri olan jeolojik ve fizyografik oluşumlar ve tükenme tehdidi altındaki hayvan ve bitki türlerinin yetiştiği kesinlikle belirlenmiş alanlar,
Bilim, muhafaza veya doğal güzellik açısından istisnaî evrensel değeri olan doğal sitler veya kesinlikle belirlenmiş doğal alanlar.”
Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunması Sözleşmesi – Madde 2
Göreme Milli Parkı ve Kapadokya
Pamukkale Travertenleri
Taşınmaz Tabiat Varlığı:
“Jeolojik devirlerle, tarih öncesi ve tarihi devirlere ait olup, ender bulunmaları veya özellikleri ve güzellikleri bakımından korunması gerekli yer üstünde ve yer altında veya su altında bulunan tarihi mağaralar, kaya sığınaklar, özellik gösteren ağaç ve ağaç toplulukları ile benzeri taşınmazlar”
Sit Alanlarında Kalan Taşınmazların Hazine Taşınmazları ile Değiştirilmesi Hakkında Yönetmelik – Madde 3
Taşınır Tabiat Varlığı:
“Jeolojik devirlere ait olup, ender bulunmaları nedeniyle olağanüstü özelliklere sahip yer üstünde, yer altında veya su altında bulunan korunması gerekli taşınır tabii değerlerdir.”
2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu – Madde 3
“Jeolojik devirlerden zamanımıza intikal eden, özellikleri ve eskilik ölçüleri bakımından korunması gerekli insan yapısı olmayan taşınırlar”
Korunması Gerekli Taşınır Kültür ve Tabiat Varlıklarının Tasnifi, Tescili ve Müzelere Alınmaları Hakkında Yönetmelik – Madde 3
Korunması Gerekli Taşınır Kültür ve Tabiat Varlığı:
“a) Jeolojik, tarih öncesi ve tarihi devirlere ait, jeoloji, antropoloji, prehistorya, arkeoloji ve sanat tarihi açılarından belge değeri taşıyan ve ait oldukları dönemin sosyal, kültürel, teknik ve ilmi özellikleri ile seviyesini yansıtan her türlü kültür ve tabiat varlıklarıdır.
Her çeşit hayvan ve bitki fosilleri, insan iskeletleri, çakmak taşları (sleks), volkan camları (obsidyen), kemik veya madeni her türlü aletler, çini, seramik, benzeri kab ve kacaklar, heykeller, figürinler, tabletler, kesici, koruyucu ve vurucu silahlar, putlar (ikon), cam eşyalar, süs eşyaları (hülliyat), yüzük taşları, küpeler, iğneler, askılar, mühürler, bilezik ve benzerleri, maskeler, taçlar (diadem), deri, bez, papirus, parşümen veya maden üzerine yazılı veya tasvirli belgeler, tartı araçları, sikkeler, damgalı veya yazılı levhalar, yazma veya tezhipli kitaplar, minyatürler, sanat değerine haiz gravür, yağlıboya veya suluboya tablolar, muhallefat (religue’ler), nişanlar, madalyalar, çini, toprak, cam, ağaç, kumaş ve benzeri taşınır eşyalar ve bunların parçaları,
Halkın sosyal hayattını yansıtan, insan yapısı araç ve gereçler dahil, bilim, din ve mihaniki sanatlarla ilgili etnografik nitelikteki kültür varlıkları.
b) Milli tarihimizdeki önemleri sebebiyle, Milli Mücadele ve Türkiye Cumhuriyetinin kuruluşuna ait tarihi değer taşıyan belge ve eşyalar, Mustafa Kemal ATATÜRK’e ait zati eşya, evrak, kitap, yazı ve benzeri taşınırlar”
2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu – Madde 23
Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlığı:
“a) Korunması gerekli tabiat varlıkları ile 19 uncu yüzyıl sonuna kadar yapılmış taşınmazlar,
b) Belirlenen tarihten sonra yapılmış olup önem ve özellikleri bakımından Kültür ve Turizm Bakanlığınca korunmalarında gerek görülen taşınmazlar,
c) Sit alanı içinde bulunan taşınmaz kültür varlıkları,
d) Milli tarihimizdeki önemleri sebebiyle zaman kavramı ve tescil söz konusu olmaksızın Milli Mücadele ve Türkiye Cumhuriyetinin kuruluşunda büyük tarihi olaylara sahne olmuş binalar ve tesbit edilecek alanlar ile Mustafa Kemal ATATÜRK tarafından kullanılmış evler.”
2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu – Madde 6
Anıt eser / Anıt:
“Tarihsel, arkeolojik, sanatsal, bilimsel, sosyal ve teknik bakımlardan önemleri nedeniyle dikkate değer binalar ile diğer yapılar ve bunların müştemilatı ile tamamlayıcı kısımları”
Avrupa Mimari Mirasının Korunması Sözleşmesi – Madde 1
“Tarih, sanat veya bilim açısından istisnaî evrensel değerdeki mimari eserler, heykel ve resim alanındaki şaheserler, arkeolojik nitelikte eleman veya yapılar, kitabeler, mağaralar ve eleman birleşimleri.
Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunması Sözleşmesi – Madde 1
“Kullanım durumu, konumu, fonksiyonu, ziyaretçi yoğunluğu ile tarihi ve sanatsal özellikleri de dikkate alınarak Bakanlıkça belirlenen taşınmaz kültür varlıkları”
Alan Yönetimi ile Anıt Eser Kurulunun Kuruluş ve Görevleri ile Yönetim Alanlarının Belirlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik – Madde 4
“Arkeolojik, tarihi, estetik veya etnoğrafik önemiyle tanınan her taşınmaz mal anıt sayılır. Aslen veya tahsisen bu taşınmaz maldaki anıtlar içinde korunan taşınır eşya, anıtın tamamlayıcı unsurlarıdır.”
Milletler arası Anıtlar ve Sitler Konseyi Tükiye Milli Komitesi Yönetmeliği – Madde 4
Sit:
“Tarih öncesinden günümüze kadar gelen çeşitli medeniyetlerin ürünü olup yaşadıkları devirlerin sosyal, ekonomik, mimari ve benzeri özelliklerini yansıtan kent ve kent kalıntıları, kültür varlıklarının yoğun olarak bulunduğu sosyal yaşama konu olmuş veya önemli tarihi hadiselerin cereyan ettiği yerler ve tespiti yapılmış tabiat özellikleri ile korunması gerekli alanlardır.”
2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu – Madde 3
Koruma Amaçlı İmar Planları ve Çevre Düzenleme Projelerinin Hazırlanması, Gösterimi, Uygulaması, Denetimi, Müelliflerine İlişkin Usul ve Esaslara Ait Yönetmelik – Madde 4
Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlıklarının ve Sitlerin Tespit ve Tescili Hakkında Yönetmelik – Madde 3
“Arkeolojik, kentsel, kentsel arkeolojik ve tarihi sit alanlarını ifade eder.”
Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu ve Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulları Yönetmeliği – Madde 4
“Arkeolojik, kentsel, kentsel arkeolojik ve tarihi sit alanları ile bunların birlikte bulunduğu sit alanlar”
Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüklerinin Çalışma Esasları ile Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu Çalışmalarına İlişkin Yönerge – Madde 3
“Topografik olarak tanımlanabilecek derecede yeterince belirgin ve mütecanis özelliklere sahip, aynı zamanda tarihsel, arkeolojik, sanatsal, bilimsel, sosyal veya teknik bakımlardan dikkate değer, kısmen inşa edilmiş, insan emeği ile doğal değerlerin birleştiği alanlar.”
Avrupa Mimari Mirasının Korunması Sözleşmesi – Madde 1
“Tarihsel, estetik, etnolojik veya antropolojik bakımlardan istisnaî evrensel değeri olan insan ürünü eserler veya doğa ve insanın ortak eserleri ve arkeolojik sitleri kapsayan alanlar.”
Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunması Sözleşmesi – Madde 1
“Doğanın, insanın veya her ikisinin eseri olan ve korunmalarında kamu yararı bulunan bir şehir çevresi, bir kır manzarası sit sayılır.”
Milletler arası Anıtlar ve Sitler Konseyi Türkiye Milli Komitesi Yönetmeliği – Madde 4
“Tarih öncesinden günümüze kadar gelen çeşitli uygarlıkların ürünü olup, bu uygarlıkların ait oldukları dönemlerin sosyal, ekonomik, mimari ve benzeri özelliklerini yansıtan, süreklilik ve bütünlük gösteren kent ve/veya yerleşme kalıntılarıdır Sitler; kentsel, kırsal, arkeolojik, tarihi, doğal ve karma sit olarak nitelendirilirler.”
ICOMOS Türkiye Mimari Mirası Koruma Bildirgesi
Kültürel Peyzaj:
“Peyzaj insanlar tarafından algılandığı şekliyle, karakteri doğal ve/veya insan kaynaklı faktörlerin etkileşimi ve eylemleri sonucunda belirlenen alanlardır.”
Avrupa Peyzaj Sözleşmesi – Madde 1
“Kültürel peyzaj, doğa ve insanın ortak ürünüdür. Doğal çevrenin sunduğu fiziksel kısıtlamaların ve/veya fırsatların ve içsel ve dışsal ardışık sosyal, ekonomik ve kültürel güçlerin etkisi altında, insan toplumunun ve yerleşimin zaman içindeki evriminin bir örneğidir.”
UNESCO Dünya Miras Sözleşmesi’nin Uygulanmasına Dair Rehber
“Toplumun ve insan yerleşmelerinin, tarih içinde ekonomik, sosyal ve kültürel etkenler bağlamında doğal çevreleriyle birlikte ve etkileşim içinde bulunarak dönüştürdüğü alanların yanı sıra, insanın ve doğanın birlikte oluşturduğu kültürel ve doğal kaynakları ve bu bağlamda yaban hayatı ve evcil hayvanları içeren, tarihi bir olay ve bir etkinlikle birlikte anılan, ya da çeşitli kültürel ve estetik değerler sergileyen coğrafi alanlardır.”
ICOMOS Türkiye Mimari Mirası Koruma Bildirgesi
Loire Vadisi, Fransa
Quebrada de Humahuaca, Arjantin
Kültür Rotası / Miras Rotası:
“Bir miras rotası, kültürel önemi ülkeler ve bölgeler arasındaki çok boyutlu diyalog ve etkileşimlerden gelen, rota boyunca hareketin zaman ve mekanda etkileşimini gösteren, somut unsurardan oluşur.”
UNESCO Dünya Miras Sözleşmesi’nin Uygulanmasına Dair Rehber
“Kültürel rota, fiziksel olarak sınırlandırılmış ve aynı zamanda belirli ve iyi belirlenmiş bir amaca hizmet etmek için kendine özgü dinamik ve tarihsel işlevselliğe sahip olmasıyla karakterize edilen, kara, su veya başka türde herhangi bir iletişim yoludur.”
ICOMOS Kültürel Rotalar Tüzüğü
Endüstri Mirası:
“Endüstri mirası sitler, yapılar, kompleksler, alanlar ve peyzajlar yanında, onlarla ilgili makineler, eski veya devam eden sanayi süreçleri, hammadelerin çıkarılması, ürüne dönüştürülmesi ve ilgili enerji ve taşıma altyapıları hakkında veri sağlayan nesneler veya belgelerden oluşmaktadır. Eski veya yeni, sanayi süreçleri üretmek ve ürünleri daha geniş pazarlara dağıtmak için ham madde sağlayan doğal kaynaklara, enerji ve taşıma ağlarına bağlı olduklarından, endüstri mirası kültürel ve doğal çevre arasındaki derin bağı yansıtır. Hem taşınır ve taşınmaz varlıkları kapsar, hem de teknik bilgiler, işin ve çalışanların organizasyonu, toplulukların yaşamını biçimlendiren ve toplumlara, genelde dünyaya büyük düzen değişikliklerine yol açan karmaşık sosyal ve kültürel mirasla ilişkili soyut boyutları bulunmaktadır.”
ICOMOS Endüstri Mirası Sitleri, Yapıları, Alanları ve Peyzajlarının korunması için İlkeler
“Endüstriyel üretim süreçlerinin içinde yer aldığı ve/veya endüstri devrimi teknolojisiyle üretilmiş yapılardır. Artık kullanım dışı kalmış yapılar, üretim donatıları, yapı aksamları ve yerleşimler ile içinde bulundukları doğa ve kent peyzajları endüstri mirasını oluşturur.”
ICOMOS Türkiye Mimari Mirası Koruma Bildirgesi
Sualtı kültür mirası:
“Sualtı kültür mirası”, en az 100 yıldır, kısmen veya tamamen, periyodik veya sürekli olarak su altında kalmış, kültürel, tarihi veya arkeolojik karaktere sahip insan varlığının tüm izlerini ifade eder, örneğin:
(i) arkeolojik ve doğal bağlamlarıyla birlikte sitler, yapılar, binalar, eserler ve insan kalıntıları;
(ii) gemiler, uçaklar, diğer araçlar veya bunların herhangi bir kısmı, kargoları veya diğer içerikleri ile birlikte arkeolojik ve doğal bağlam; ve
(iii) tarih öncesi karakterdeki nesneler”
Sualtı Kültürel Mirasının Korunması Sözleşmesi
“Sualtı kültür mirası; sualtı ortamında bulunan veya oradan çıkarılmış olan arkeolojik miras olarak anlaşılmaktadır. Sualtında kalmış yerleşme ve yapılar, batık alanları, batıklar ve bunların arkeolojik içerikleriyle doğal çevreleri de bu kapsama girmektedir.”
ICOMOS Sualtı Kültür Mirasının Korunması ve Yönetimi Tüzüğü
Kırsal sit / Kırsal miras / Kırsal peyzaj:
ICOMOS Kırsal Peyzaj Mirası Hakkında İlkeler
“Yerleşim düzeni, yapım tekniği ve tasarımıyla yerelin ürünü olan yapıların, yol, meydan, tarım alanı vb. öğelerle birleşerek oluşturduğu, korunacak değerler taşıyan kırsal alanlardır.”
ICOMOS Türkiye Mimari Mirası Koruma Bildirgesi
Mimari Miras:
“Anıtlar: Tarihsel, arkeolojik, sanatsal, bilimsel, sosyal ve teknik bakımlardan önemleri nedeniyle dikkate değer binalar ile diğer yapılar ve bunların müştemilatı ile tamamlayıcı kısımları;
Bina Grupları: Topografik olarak tanımlanabilecek birimleri oluşturmaya yeterince uygun olan ve tarihsel, arkeolojik, sanatsal, bilimsel, sosyal veya teknik bakımlardan önemleri nedeniyle dikkate değer, kentlerde veya kırsal bölgelerdeki mütecanis bina grupları;
Sitler: Topografik olarak tanımlanabilecek derecede yeterince belirgin ve mütecanis özelliklere sahip, aynı zamanda tarihsel, arkeolojik, sanatsal, bilimsel, sosyal veya teknik bakımlardan dikkate değer, kısmen inşa edilmiş, insan emeği ile doğal değerlerin birleştiği alanlar”
Avrupa Mimari Mirasının Korunması Sözleşmesi – Madde 1
“İnsanlığın ortak malı olan ve günümüze ulaşmış özgün nitelikleriyle geleceğe aktarılması gereken, farklı ölçek ve nitelikte olan ve tüm değerleriyle, bütünleşik koruma ilkelerine göre korunması gereken yapı ve yapı gruplarıdır.”
ICOMOS Türkiye Mimari Mirası Koruma Bildirgesi
Geleneksel mimari miras:
“Teknoloji ve iletişim olanaklarının gelişmesiyle hızla çeşitliliğini yitiren dünyada, yöreye özgü malzeme ve tekniklerle, yöresel yapım geleneklerini, yerel kimliği yansıtan geleneksel yapı, yapı grupları ve yerleşmelerdir.”
ICOMOS Türkiye Mimari Mirası Koruma Bildirgesi
“Geleneksel yapılar, toplumca paylaşılan bir yapı geleneği, çevreye uygun yöresel veya bölgesel bir kimlik, üslup, biçim ve görünüş tutarlılığı, veya geleneksel yapı türlerine bağlılık, anonim olarak aktarılan geleneksel tasarım ve yapı ustalığı, işlevsel, sosyal ve çevresel kısıtlamalara etkin olarak cevap verebilme, geleneksel yapım sistemlerinin ve zanaatlarının etkin uygulaması, gibi ayırt edici özellikleriyle tanınırlar.”
ICOMOS Geleneksel Mimari Miras Tüzüğü
Göynük, Bolu
Ürgüp, Nevşehir
Modern mimari miras:
“Türkiye’de 20. yüzyılın başından itibaren üretilmiş, gerek uluslararası, gerekse ulusal yönelimleri ve/veya yenilikçi teknik ve teknolojileri örnekleyen yapı, yapı grupları ve yerleşmelerdir.”
ICOMOS Türkiye Mimari Mirası Koruma Bildirgesi
Arkeolojik Miras:
“i. Korunması ve incelenmesinin, insanlığın ve doğal çevre ile ilişkilerinin tarihindeki gelişimin saptanmasının sağlayacağı;
ii. Başlıca bilgi edinme yollarının kazı ve keşiflerden olduğu kadar insanlığı ve çevresini ilgilendiren diğer araştırma yöntemlerinden oluştuğu;
iii. Tarafların yetkisi altındaki her çeşit mekanda bulunan, tüm kalıntılar, varlıklar ve insanların geçmiş varlığının diğer izleri arkeolojik mirasın öğeleri olarak kabul edilirler.
Yapılar, inşaatlar, mimari eser grupları, açılmış sit alanları, taşınır varlıklar, diğer tür anıtlar ve bunların çevresi, ister toprakta ister su altında bulunsunlar, arkeolojik mirasa dahildirler.”
Arkeolojik Mirasın Korunmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesi – Madde 1
“Temel verileri arkeolojik yöntemlerle elde edilen maddi mirastır. İnsan varlığının her tür izini kapsar ve her tür insan etkinliğini yansıtan yerleri, terk edilmiş yapıları, toprak ve su altındaki sitler de dahil olmak üzere her tür kalıntıyı, bunlarla ilişkili taşınabilir tüm kültürel malzemeyi içerir.”
ICOMOS Arkeolojik Mirasının Korunması ve Yönetimi Tüzüğü – Madde 1
Arkeolojik Eser:
“2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 23 üncü maddesi kapsamında; jeolojik, tarih öncesi ve tarihi devirlere ait, jeoloji, antropoloji, prehistorya, arkeoloji ve sanat tarihi açılarından belge değeri taşıyan ve ait oldukları dönemin sosyal, kültürel, teknik ve ilmi özellikleri ile seviyesini yansıtan genellikle kazı ve benzeri çalışmalarla bulunan kültür varlıkları”
Korunması Gerekli Taşınır Kültür ve Tabiat Varlıklarının Tasnifi, Tescili ve Müzelere Alınmaları Hakkında Yönetmelik – Madde 3
Etütlük Eser:
“2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamına giren, ancak Eser Envanter Defterine kayıt edilecek nitelikte olmayıp bilimsel amaçla kullanılabilecek korunması gerekli eserler”
Korunması Gerekli Taşınır Kültür ve Tabiat Varlıklarının Tasnifi, Tescili ve Müzelere Alınmaları Hakkında Yönetmelik – Madde 3
Define:
“Gömülmüş veya saklanmış olduğu ve duruma göre artık malikinin bulunmadığı kesin olarak anlaşılan, 2863 sayılı Kanunun 6 ncı ve 23 üncü maddeleri dışında kalan ve bilimsel değer taşımayan menkul varlıkları”
Define Arama Yönetmeliği – Madde 4
Somut olmayan kültürel miras:
“Sözlü kültür ortamlarında halk tarafından yaratılan ve halkbilimi araştırmaları içinde yer alan; sözlü anlatımlar ve sözlü gelenekler, gösteri sanatları, toplumsal uygulamalar, ritüel ve festivaller, halk bilgisi, evren ve doğa ile ilgili uygulamalar, el sanatları geleneği gibi kültürel ürünleri ve üretim süreçleri”
5225 Sayılı Kültür Yatırımları ve Girişimlerini Teşvik Kanunu – Madde 3
“Toplulukların, grupların ve kimi durumlarda bireylerin, kültürel miraslarının bir parçası olarak tanımladıkları uygulamalar, temsiller, anlatımlar, bilgiler, beceriler ve bunlara ilişkin araçlar, gereçler ve kültürel mekânlar”
Somut Olmayan Kültürel Miras Taşıyıcılarının Tespit ve Kayıt İşlemleri Hakkında Yönerge – Madde 4
Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi – Madde 2
Etnografik nitelikli kültür varlığı:
“Halkın sosyal hayatını yansıtan insan yapısı araç ve gereçler dahil bilim, din ve mihaniki sanatlarla ilgili taşınır varlıkları”
Etnografik Nitelikteki Taşınır Kültür Varlıkları Hakkında Yönetmelik – Madde 2
Tescile tabi etnografik eser:
“Günümüzden yüz yıl öncesine kadar olanlar hariç, halkın hayat tarzını, dönemin sosyal, teknik ve ilmi özellikleri ile kültürünü temsil eden araç ve gereçler dâhil bilim, kültür, din ve mihaniki sanatlarla ilgili, belge değeri bakımından korunması gerekli insan yapısı taşınırlar”
Korunması Gerekli Taşınır Kültür ve Tabiat Varlıklarının Tasnifi, Tescili ve Müzelere Alınmaları Hakkında Yönetmelik – Madde 3
Güzel sanat eserleri:
“Bedii vasfı haiz olan; yağlı ve sulu boya tablolar, resimler, desenler, pasteller, gravürler, güzel yazılar ve tezhipler, kazıma, oyma kakma eserler, heykeller, kabartmalar, mimarlık eserleri, elişleri ve küçük sanat eserleri ve fotoğraf eserler”
Korunması Gerekli Taşınır Kültür ve Tabiat Varlıklarının Tasnifi, Tescili ve Müzelere Alınmaları Hakkında Yönetmelik – Madde 3